Stanhopea oculata

(Loddiges) Lindley 1832
Podrodzina: Epidendroideae
Plemię: Gongoreae
Podplemię: Stanhopeinae

 

Foto: © Mariusz Wójcik. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Stanhopea oculata

Synonim: Ceratochilus oculata Loddiges, Epidendrum cornutum Sess & Mocino, Stanhopea bucephalus Lindley, Stanhopea cymbiformis Rchb. f., Stanhopea guttata Guidon not Beer, Stanhopea lindleyi Zuccarini, Stanhopea minor Schlechter, Stanhopea oculata var. aureum hort. ex Henshall, Stanhopea oculata var. barkeri hort. ex Lindley, Stanhopea oculata var. barkeriana Lindley, Stanhopea oculata var. cinnamomum hort. ex Henshall, Stanhopea oculata var. crocea Regel, Stanhopea oculata var. geniculata Klinge, Stanhopea oculata var. lindleyi (Zuccarini) Lindley, Stanhopea oculata var. minor hort. ex Heynhold, Stanhopea purpusii Schlechter. Stanhopea ornatissima Lemaire obecnie jest uważana za synonim Stanhopea oculata var. ornatissima (Lemaire) Dodson. 

Występowanie:

Meksyk, Belize, Gwatemala, Honduras, Salwador, Nikaragua, Kostaryka, Panama, północna część Ameryki Południowej i Brazylia. W Meksyku siedlisko naturalne tych roślin to wschodnia krawędź Płaskowyżu Meksykańskiego, skąd rozciąga się od stanów Puebla i Veracruz do regionów w Chiapas położonych między górami. W Belize rosną w dystryktach Cayo i Toledo na wysokościach 400-750 m, znajdowane na drzewach, pniakach, zbutwiałych konarach, albo na skałach w mokrych lasach liściastych. W Gwatemali spotyka się je w pobliżu Coban w stanie Alta Verapaz, w wilgotnych lasach, rosnące epifitycznie albo na skalistym gruncie, na wysokości 1500 m. W Gwatemali spotyka się je także w rejonach przybrzeżnych wzdłuż wzniesień nad Pacyfikiem. W Salwadorze rosną w departamencie Santa Ana na Cerro Montecristo, na wysokościach 1600-2000 m. W Nikaragui gatunek ten rośnie w prowincji Nueva Segovia. Rośliny zbierano na Cerro El Sangarro i pomiędzy Ocotal a Jalapa na wysokościach 960 m. Rosły na drzewach na wysokościach 1,5-4,6 m powyżej gruntu. W Panamie spotykany jest w prowincji Cocla w rejonie na północ od El Valle de Ant, na wysokościach 1000 m, w wilgotnych lasach wyżyny, a rosną na szczytach najwyższych drzew. W Wenezueli spotkano je w Caripe na wysokości około 910 m, oraz pomiędzy Guacharo Cave a San Francisco, w tym samym siedlisku naturalnym, co Stanhopea wardii. W Brazylii spotyka się je tylko na niskich wysokościach w stanie Amazonas. Podawane listy siedlisk naturalnych obejmują Meksyk i jego stany Chiapas, Michoacan, Vera Cruz i Puebla, ale McVaugh (1986) podaje, że doniesienia o występowaniu tego gatunku w zachodnim Meksyku prawdopodobnie dotyczą gatunku Stanhopea maculosa. Stwierdził on, że "Według Dodsona (1963), prawdziwa S. oculata spotykana jest od Puebla i Veracruz aż po Amerykę Środkową." Kennedy (1975) natomiast przedstawia Stanhopeę oculata znalezioną na wysokości 1830 m, 16 km na południowy zachód od Taxco w stanie Guerrero w Meksyku.  

Klimat:

Zanotowane skrajne temperatury to 30°C i -1°C.
Średnia wilgotność waha się od 60% zimą do ponad 80% jesienią.
Opady od 5 mm w lutym do 175 mm we wrześniu.
Średnie temperatury (dzień/noc) od 22,8/12,2°C w styczniu do 27,2/16,5°C w maju.
Okres kwitnienia: Od lutego do listopada, z największym nasileniem w sierpniu-wrześniu.

Uwagi różne:

Okres kwitnienia podawany w danych klimatycznych pochodzi z doniesień hodowców. Hodowcy podają, że S. oculata kwitnie latem, a sporadycznie w innych okresach. 

 

Informacje o roślinie i kwiatach:

Wielkość i typ rośliny:

Duży (65 cm) sympodialny epifit, litofit lub storczyk naziemny rosnący w izolowanych koloniach. 

Pseudobulwy/łodyga:

Pseudobulwy mają 3,5-7,5 cm długości i 2-5 cm szerokości. Jajowate, lekko spłaszczone pseudobulwy są ciemno- nawet czarniawo-zielone, głęboko podłużnie żłobione, a młode są pokryte włóknistymi osłonkami. Rosną na krótkim skręconym kłączu. Korzenie są białe, liczne, nie rozgałęziają się, są krótkie, wysmukłe i poskręcane. 

Liście:

1 na szczycie każdej pseudobulwy. Każdy podłużny, eliptyczny do wąsko-eliptycznego, jakby plisowany liść ma 27-70 cm długości, 8-20 cm szerokości, ostro zakończony szpic i zwęża się przy podstawie, tworząc rowkowaną szypułkę o długości 7-17 cm. 

Kwiatostan:

Kwiatostan ma 27-50 cm długości. Zwisający pęd kwiatowy wyrasta w dół z podstawy pseudobulwy. Szypułka ma około 20 cm długości i jest okryta dużymi, lekko wypukłymi osłonkami, które mogą mieć 7 cm długości. Szypułkowata zalążnia pokryta brązowawymi łuskami ma około 10 cm długości. 

Kwiaty:

Każdy kwiatostan wytwarza 2-7 kwiatów o długości 10-13 cm i szerokości 10 cm. Niektóre dobrze prowadzone klony mogą wytworzyć kiść składającą się nawet z 10 kwiatów. Kwiaty utrzymują się około 4 dni i mają zapach określany czasem jako waniliowy. Inni natomiast podają, że jest to zapach nieprzyjemny, co może wskazywać albo na inny gatunek, albo inną percepcję przyjemnego lub przykrego zapachu. Płatki obu okółków są białe, kremowe lub zielonkawo-białe z plamkami czerwonymi do czerwono-brązowych, a nawet purpurowych, które są zwykle ciemniejsze przy brzegach. Niektóre klony mogą być prawie całkowicie białe. Zawinięty, wklęsły płatek grzbietowy ma długość 5,5-7,5 cm i 1,8-3,7 cm szerokości. Boczne płatki okółka zewnętrznego są zaokrąglone, zawinięte, złączone przy podstawie, mogą mieć 5,5 cm długości i 3,5 cm szerokości i są zwykle nieco dłuższe i szersze niż płatek grzbietowy. Zawinięte, podłużno-lancetowate płatki okółka wewnętrznego mają 5,0-6,5 cm długości, 1,1-2,0 cm szerokości, są ostro zakończone, wygięte i mają pofalowane brzegi.  Biała lub żółta warżka jest woskowa, mięsista, błyszcząca, ma 4,5-6,5 cm długości oraz profil wyraźnie w kształcie litery L. Przy wierzchołku ma purpurowe plamki, a przy podstawie pomarańczowo-żółte, natomiast po bokach podstawy są one koloru ciemno-kasztanowego. Występowanie ciemnych "oczek" jest czasem identyfikatorem gatunku, ale ich wybarwienie jest zmienne, a czasem nawet zupełnie ich brak. Pożłobione, kieszonkowate hypochile ma 3 cm długości, 2 cm szerokości, kształt łódeczki i głębokie wklęśnięcie. Krótkie, wąskie mesochile, znajdujące się na szczycie hypochile, ma w środku po obu stronach wyraźne, znaczne rożki. Rożki zakrzywiają się do przodu i do środka nad górną częścią hypochile. Na szczycie skomplikowanej warżki znajduje się epichile, umieszczone pod kątem względem wierzchołka mesochile, lekko złożone, szeroko jajowate i ostro zakończone. Zakrzywiony prętosłup ma 5,0-6,5 cm długości i szerokie, przezroczyste skrzydełka powyżej środka. Kwiaty mają zapach zawierający duże ilości octanu 2-fenyloetylu i alkoholu 2-fenyloetylu. Stanhopea oculata jest zapylana przez Eufriesea caerulescens. Stanhopea oculata var. ornatissima (Lemaire) Dodson ma inny zapach i prawdopodobnie jest zapylana przez innego owada.

Tłumaczenie: Grażyna Siemińska


-----------------  U P R A W A  ----------------

Temperatura:

Roślina ciepłolubna.

Średnia temperatura latem wynosi w dzień 26-27°C, a w nocy 15-17°C, dając amplitudę dobową rzędu 9-10°C. Najcieplejsze dni, a co za tym idzie, największa amplituda dobowa, występują wiosną, kiedy średnia temperatura dnia osiąga 26-27°C, nocy 13-16°C, dając amplitudę dobową 11-13°C. Veitch (1887-1894) napisał, że Skinner w informacji przesłanej do Harrisa zaleca uprawianie roślin pochodzących z Gwatemali w temperaturach powyżej 13°C a poniżej 21°C, ale też, że czasami w zimie temperatury w nocy spadają do 3-5°C. Biorąc pod uwagę ogromny obszar występowania, należy sądzić, że S. oculata może dobrze się adaptować do różnych warunków. Na przykład rośliny w Brazylii spotyka się w Amazonii na niskich wysokościach, gdzie najniższa temperatura jest prawdopodobnie wyższa niż 18°C przez cały rok. Natomiast McQueens (1993) podają, że rośliny z Brazylii rosną w warunkach od umiarkowanych do ciepłych. 

Światło:

25000-35000 luksów. Światło powinno być filtrowane i rozproszone, a rośliny nie powinny być bezpośrednio wystawione na działanie słońca w godzinach południowych. Hodowcy podają, że większość Stanhopei niechętnie kwitnie przy niedostatecznej ilości światła, lecz przy zbyt silnym oświetleniu liście mają skłonność do poparzeń i żółknięcia. Cały czas należy zapewniać silny ruch powietrza. 

Podlewanie:

W okresie od późnej wiosny do jesieni opady deszczu są umiarkowane do obfitych. Ich ilość następnie gwałtownie spada i następuje okres 5-6 miesięcy suszy trwającej aż do początków wiosny. Wydaje się jednak, że wilgotność naturalnych siedlisk jest wyższa niż to podają dane klimatyczne. Przy takim rozległym obszarze występowania należy także brać pod uwagę zmieniającą się od jednego siedliska do drugiego ilość opadów, jak również długość i surowość okresu suszy. Na przykład region w pobliżu Coban w Gwatemali jest bardzo wilgotny przez większość roku, a okres lekkiej suszy trwa tylko 1-2 późnozimowe miesiące. Uprawiane rośliny powinny być obficie podlewane w okresie aktywnego wzrostu, ale ich korzenie muszą obsychać pomiędzy podlewaniami, natomiast podłoże wokół nich nigdy nie może być rozłożone ani rozmokłe. Podlewanie należy znacznie ograniczyć jesienią, po zakończeniu kwitnienia, lub gdy nowe przyrosty osiągną dojrzałość.  Veitch (1887-1894) podał, że rośliny powinny być obficie podlewane od lata do początków jesieni, ale od jesieni aż do następnej wiosny powinny być "tylko lekko podlewane każdego wieczoru, o zachodzie słońca, aby upozorować mgły w ich rodzimym siedlisku". 

Nawożenie:

W okresie aktywnego wzrostu rośliny należy nawozić co tydzień 1/4-1/2 zalecanej dawki nawozu dla storczyków. Wielu hodowców preferuje stosowanie zrównoważonego nawozu przez cały rok, ale są i tacy, którzy od wiosny do połowy lata stosują nawóz o zwiększonej zawartości azotu, a następnie, późnym latem i jesienią, zaczynają stosować nawóz o większej zawartości fosforu. 

Podłoże:

Zwisające kwiatostany wyrastają z podstaw pseudobulw i dlatego chyba najlepiej je uprawiać zamontowane ściśle do płatów paproci drzewiastej. Taka uprawa wymaga jednak utrzymania wysokiej wilgotności powietrza, a w lecie codziennego podlewania. W wypadku tak zawieszonych roślin, podczas suchych i gorących okresów niezbędne może być kilkakrotne podlewanie w ciągu dnia. Wiele osób uważa, że zapewnienie wysokiej wilgotności tak zamocowanym roślinom jest trudne, więc często Stanhopee uprawiane są w koszykach z drutu o dużych oczkach wymoszczonych mchem torfowcem i wypełnionych luźnym, szybko przesychającym podłożem. Hodowcy zwracają uwagę na to, że podłoże powinno zachowywać wilgotność, lecz nie może być mokre, ponieważ korzenie muszą stosunkowo szybko wyschnąć po podlewaniu. Przesadzanie lub podział rośliny powinny być wykonywane tylko wtedy, gdy rozpoczyna się wzrost nowych korzeni. Pozwala to roślinom zaaklimatyzować się w stosunkowo krótkim czasie i dostarcza im najmniej stresu. 

Wilgotność powietrza:

75-80% przez większość roku, przez 3-3 zimowe miesiące i wczesną wiosną spada do około 65-70%. 

Okres spoczynku:

W zimie średnia temperatura dnia wynosi 22-24°C, nocy 12-13°C, z amplitudą dobową 9-11°C. W zimie podlewanie uprawianych roślin powinno być ograniczone, lecz nie wolno ich zbytnio przesuszyć ani pozwolić, aby pozostawały suche przez dłuższy czas. McQueens (1993) zalecają umiarkowanie suchy okres zimowego spoczynku, natomiast Hawkes (1965) zaleca dla wszystkich Stanhopei, aby zapewnić im okres spoczynku  przez okres około jednego miesiąca, kiedy to nie podlewa się roślin, aż do wykształcenia się nowych pseudobulw. Okazjonalne zamgławiania pomiędzy rzadkimi lekkimi podlewaniami w tym okresie, powinny zapewnić konieczny okres suszy, nie dopuszczając do zbytniego wysuszenia roślin. Nawożenie należy zredukować lub wyeliminować aż do momentu pojawienia się wiosną nowych przyrostów i rozpoczęcia obfitszego podlewania.